Kersttip uit het stenen tijdperk
Het duizenden jaren oude recept is ontrafeld door Anna Sevchenko van het Max Planck Instituut voor Moleculaire Celbiologie in Dresden. Ze schreef erover in het wetenschappelijk tijdschrift Plos One. Archeologen van de deelstaat Brandenburg hadden in de buurt van Berlijn de scherven van een aardewerken potje gevonden met daaraan nog wat etensresten. De scherven zelf waren gedateerd op 4.300 jaar voor Christus met behulp van koolstofanalyse.
Eiwitanalyse
Gebruikelijk is om zulke etensresten te analyseren door te kijken naar de verhoudingen tussen verschillende isotopen in bijvoorbeeld resten van vetzuren. Sevchenko besloot echter om deze etensresten te analyseren door de eiwitten te analyseren en die te vergelijken met bestaande eiwitten.
Het voordeel van deze aanpak - proteomics geheten - is dat eiwitten veranderen als ze ouder worden. Op die manier kon Sevchenko de eiwitten in de etensresten onderscheiden van de eiwitten van later datum. Daarbij vonden ze onder meer huid- en voedseldeeltjes afkomstig van de handen van de archeologen en zelfs een minuscuul druppeltje haargel.
Een tweede voordeel van proteomics is dat eiwitten specifiek zijn voor soorten dieren en planten. Door ze te vergelijken met eiwitten van bestaande soorten kun je achterhalen wat er is gegeten. Sterker nog, je kunt zelfs zien hoe het gerecht is bereid, door de manier waarop het eiwit is veranderd.
Vissig
Een eerste analyse van het in de pot achtergebleven materiaal liet zien dat het ging om iets van vis. Waarschijnlijk was het kuit; visseneitjes. Gezien de locatie lag het voor de hand dat het ging om een zoetwatervis. Bij een viskweker in Dresden bestelde Sevchenko vervolgens verse kuit van karper. De eiwitten in de kuit bleken sterk overeen te komen met de eiwitten die op de scherven waren aangetroffen.
Uit de analyse bleek ook dat de kuit vers was gekookt, waarschijnlijk in een visbouillon. Daarmee vertoont het gerecht uit het Stenen tijdperk sterke overeenkomst met een hedendaags Koreaans gerecht Al Tang, zij het dat die vissoep kuit van koolvis bevat.
In het samengesteelde beeld bovenaan dit artikel, laten de twee linker afbeeldingen de buiten- en binnenkant van het potje zien. De uitvergroting rechts geeft aan waar de voedselresten zijn gevonden. De resterende afbeelding is een getekende reconstructie van het potje.
Een mening over dit artikel? Reageer op onze Twitter, Facebook, Instagram en LinkedIn. Een opinieartikel is ook van harte welkom. Mail dan even met de redactie (redactie@agrio.org). Geïnteresseerd in de andere artikelen van VORK? Word abonnee of vraag een gratis proefnummer aan.
Tekst: Joost van Kasteren Beeld: Brandenburger Office for Cultural Heritage Preservation