'De Vuilnisman' verspreidt een inspirerend luchtje

 

De Vuilnisman gebruikte de aan hem toegemeten zendtijd vooral om te laten zien dat co-vergisting mislukt was, ondanks de twee miljard aan subsidie. Dat zou vooral te wijten zijn aan malafide ondernemers.  Die zagen hun kans schoon om verontreinigd afval aan boeren te verkopen om samen met mest te vergisten. Uitrijden van het restant (digestaat) als meststof was daardoor onmogelijk omdat het de bodem zou verontreinigen. Er werden boetes uitgedeeld en installaties gesloten.  Daarnaast bleek ook de co-vergisting economisch onaantrekkelijk voor de boer.  Voormalig landbouwminister Cees Veerman bevestigde het negatieve verhaal. Voor wie het nog eens terug wil kijken, is hier de link.

Een ander verhaal

Een aaneenschakeling van ellende dus, waar we nooit aan hadden moeten beginnen. Maar klopt dat wel? Had je het verhaal van co-vergisting vanuit het onderzoek ook anders kunnen vertellen, als bijdrage aan het realiseren van circulaire landbouw? Ik geef een paar bouwstenen:

(1) Het opnemen van mest in een gesloten systeem voorkomt ammoniakemissie tijdens injectie in het veld, die nog steeds hoog is. Goed voor de natuur; 

(2) Omzetten van voedselresten in methaan voorkomt de  emissie van CO2 door compostering, dan wel emissie van methaan uit stortplaatsen. Goed voor het klimaat;

(3) Dankzij co-vergisting worden voedselresten niet weggegooid, wat nu geldt voor 30% van ons voedsel, maar benut als brandstof en blijven mineralen (stikstof, fosfor, kalium) in de kringloop. Goed voor gewas, water en bodem;

(4) Volgens de Routekaart Groen Gas kun je met bioLNG uit biogene reststromen in 2030 voorzien in meer dan de helft van de behoefte aan transportbrandstoffen. Wederom goed voor het klimaat en het energiedossier; 

(5) Mineralen in digestaat vervangen kunstmest waarvan de productie veel energie kost. Bovendien kun je digestaat met meer precisie toedienen dan dierlijke mest. Goed voor het milieu en goed voor de portemonnee van de boer.

(6) Afhankelijk van de gebruikte reststromen bevat digestaat altijd nog een zekere hoeveelheid koolstof en draagt daarmee bij aan het verbeteren van het organische stofgehalte in de bodem. Goed voor het bodemleven en voor klimaatmitigatie waarbij koolstofopname door de bodem als belangrijke factor wordt gezien. . 

Ecosysteemdiensten

Het verhaal van co-vergisting is pas compleet als je ook aandacht schenkt aan de minder positieve kanten, in dit geval de criminaliteit en de kosten zoals genoemd door De Vuilnisman. Wat te doen?. Bijvoorbeeld het opzetten van een registratiesysteem van bonafide ondernemers - die ook regelmatig worden gecontroleerd - en een verplichting voor boeren om met die ondernemers te werken. Dat vraagt om controle ter plekke, want een controle op afstand van de mest- en stoffenboekhouding biedt ruimte voor fraude. Daar is mankracht voor nodig die nu ontbreekt door bezuinigingen de afgelopen jaren. 

Het economische verhaal is ook belangrijk. Als je het blikveld beperkt tot het boerenerf kan co-vergisting niet uit. Beter is het om een life-cycle-analysis te maken van de hele keten, waarbij ook de milieuvoordelen - of beter - de verminderde milieubelasting wordt berekend. Als het supermarktkartel daar geen vergoeding voor wil geven, dan moet de samenleving inspringen en de boer een vergoeding geven voor het leveren van ecosysteemdiensten. Dan is een subsidie geen weggegooid geld maar een essentiële en onderbouwde bijdrage aan het bereiken van duurzaamheidsdoelen.

Kantelen 

Met zijn verhaal over het geknoei met mest, de malafide ondernemers en de weggegooide subsidies volgde De Vuilnisman  het spoor van de  negatieve framing van de landbouw. Terwijl het verhaal van co-vergisting zich even goed, of beter, leent voor een ander frame, namelijk de landbouw die een belangrijke bijdrage levert aan milieudoelen door het sluiten van kringlopen. Waarom horen we die verhalen niet? Vanuit Wageningen hoor ik prachtige betogen over het belang van communicatie en over de dialoog met de samenleving, maar als je die ambities niet concreter weet te maken, lukt het nooit om het negatieve frame te kantelen waar dat realistisch is. Ik  voelde veel sympathie voor de boer in de aflevering van De Vuilnisman. Hij doet zijn uiterste best om te doen wat goed is voor zijn bedrijf en zijn omgeving, maar raakt verdwaald door het ontbreken van informatie die hem helpt om de juiste  weg te vinden. Hopelijk kan deze uitzending een inspiratiebron zijn voor de onderzoekswereld om meer verhalen te produceren rond circulariteit die de mogelijk positieve invloed van de landbouw op natuur en milieu concreet illustreren

 

 

Foto: KRO-NCRV