Oneerlijke verdeling beschikbaarheid fosfor in de wereld
Sinds de jaren 50 is de hoeveelheid fosfor in de bodem en de gewasopbrengst flink toegenomen door het gebruik van kunstmest. De fosfor wordt gewonnen uit fosfaatgesteente, waarvan het leeuwendeel in Marokko. De beperkte voorraad is naar verwachting rond 2050 helemaal opgebruikt. De fosforprijs zal sterk stijgen omdat de minerale grondstof steeds zeldzamer wordt en dat leidt mogelijk tot geopolitieke spanning. Daarom is het interessant te weten hoe afhankelijk de huidige landbouwsystemen zijn van dit eindig product.
Onderzoekers van INRAE (Frans onderzoeksinstituut voor landbouw en milieu) wilden weten hoeveel fosfor er in de grond zit dat er door de mens is ingebracht. Zij noemen dat de antropogene handtekening van fosfor. Daartoe ontwikkelden zij een model per land voor de periode 1950-2017, gebruik makend van data over biologisch beschikbare fosfor in de bodem, gewasopbrengst, minerale fosforgebruik, veestapel en internationale handel. De berekeningen zijn gebaseerd op het landbouwareaal per land.
Hieruit volgt dat op dit moment 47 procent van de fosfor in de landbouwgrond toegekend kan worden aan toepassing van fosfaatmest. Dat duidt op intensivering van landbouwsystemen wereldwijd. Maar de ruimtelijke verschillen in afhankelijkheid van minerale fosfor zijn enorm. Zo is de antropogene handtekening vooral in West Europa en Noord Amerika sterk gestegen en is in 2017 al meer dan 60 procent. Overigens is in beide regios sinds 1970 minder kunstmest toegepast en meer dierlijke mest om de fosfaatbehoefte te dekken. In Azië begon juist een sterke toename sinds de jaren 70 dankzij de Groene Revolutie en hebben de meeste West-Europese landen voorbijgestreefd wat kunstmest gebruik betreft. In 2017 is de fosforhandtekening in Zuid Amerika en Oost Europa rond de 40 procent, terwijl die voor Afrika en Oceanië onder de 30 procent ligt.
Westerse landen zouden minder afhankelijk moeten worden van kunstmest, menen de onderzoekers in een persbericht 2). Hun bodemvruchtbaarheid kunnen ze op peil houden door over te stappen naar gemengde bedrijven op agro-ecologische basis en met gewasrotatie. Zo maken lupine en boekweit fosfor vrij in de bodem waar andere gewassen van profiteren. Aan de andere kant dienen vooral Afrikaanse landen betere toegang te krijgen tot de overgebleven minerale fosfor om hun landbouwopbrengsten te verhogen. De onderzoekers pleiten voor een eerlijker verdeling van de resterende fosfaatbronnen in de wereld.
Beeld: Jean Weber/INRAE.
