Inconsistente boodschappen ondermijnen geloofwaardigheid voedingswetenschap
Regelmatig worden er vraagtekens geplaatst bij de voedingswetenschap over de geloofwaardigheid en het oplossend vermogen. Dat heeft verschillende experts aan het denken gezet. Het was voor hen aanleiding om in 2015 het platform ‘Nutrition in transition’ (NIT) op te richten en in 2017 onder te brengen in een stichting, waar mijn collega bij Nutrition Consultants Cooperative, Jan de Vries voorzitter van is. Hij is ook secretaris van het initiatief ‘Improving standards in the science of nutrition’ van de Federation of European Nutrition Societies (FENS) dat op het congres in Dublin in 2019 op de agenda stond (1).
De Vries: “FENS heeft het initiatief van NIT opgepakt waardoor de discussie nu op Europees niveau plaatsvindt. Ook de Verenigde Staten en Australië hebben zich aangesloten in de wetenschappelijke adviesraad. De internationalisering binnen FENS is een belangrijk wapenfeit van NIT.”
Conflicterende boodschappen
Momenteel zijn er drie werkgroepen actief: concepten/methodologie, organisatie/financiering en communicatie/vertrouwen (2). Vooral dat laatste is belangrijk voor de geloofwaardigheid. De Vries: “Conflicterende boodschappen verwarren consumenten. De communicatiewerkgroep heeft criteria opgesteld waar een persbericht aan moet voldoen. Onderzoekers vliegen regelmatig opportunistisch met een bericht de maatschappij in over bijvoorbeeld de effecten van ultra-bewerkt voedsel en de relatie voeding en het microbioom. En bij voeding is iedereen expert. Dat mensen die niets van gezonde en duurzame voeding weten daarover wel schrijven in de media helpt niet om een consistent verhaal te vertellen.”
Golden bullet
Consistentie verdraagt zich echter slecht met de bestaande onderzoeksmethoden die voor een deel zijn ontleend aan het farmaceutisch onderzoek. Voeding heeft maar kleine gezondheidseffecten in de normale fysiologische bandbreedte en chronische ziekten ontwikkelen zich over vele jaren. Zwart-wit gezegd is dat bij medicijnen anders omdat bij ziekten de fysiologie is ontspoord en medisch ingrijpen noodzakelijk is. De Vries: “Traditioneel hebben voedingswetenschappers het farmaceutische model met gerandomiseerde klinische studies gevolgd. Door deze reductionistische benadering begrijpen we meer over de effecten van voedingsbestanddelen. Voor de meer complexe voedingsgerelateerde problemen levert het echter niet de absolute oorzaak-gevolg kennis op die tot een ‘golden bullet’ als een afvalpilletje leidt. Daarvoor is de relatie voeding en gezondheid veel te ingewikkeld.’
Integratie
Een complex van factoren speelt een rol bij voeding en gezondheid. De Vries: “Vergelijk het maar met pianospelen. Eén noot aanslaan levert geen melodie op. Het bespelen van meerdere toetsen levert een harmonieus samenspel op. En die piano speelt ook nog eens in een orkest met verschillende instrumenten. Dit vraagt om een holistische aanpak die ook nodig is in de voedingswetenschap.”
Volgens de Vries zijn de voedingswetenschappen opgebouwd uit verschillende disciplines zoals fysiologie, sociale wetenschappen en epidemiologie en moet de voeding in alle facetten gezond en duurzaam zijn. De Vries: “Onderzoek in de voedingswetenschappen moet uiteindelijk leiden tot toepassingen die maatschappelijk relevant zijn. Daarvoor is integratie van verschillende disciplines nodig rekening houdend met de maatschappelijke context.” Bijgaande figuur laat zien dat er heel wat nodig is om een geïntegreerd advies voor een duurzaam en gezond voedingspatroon te realiseren. Dit betekent dat voedingswetenschappers flink aan de bak moeten voor een integratie van al die disciplinaire informatie.
(1) https://link.springer.com/article/10.1007/s00394-020-02241-0
Tekst: Michiel Löwik
Beeld: Marco Verch, Flickr